UE interesuje się rynkiem kryptowalut. Jakie regulacje obejmie MICA?
Unia Europejska podjęła działania mające na celu kompleksowe uregulowanie sektora kryptowalut oraz ich funkcjonowania na rynku. Jako przejaw tych działań można wskazać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rynków kryptowalut i zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937. Akt prawny jest częścią pakietu na temat finansów cyfrowych, z ang. Digital Finance Package, DLT, którego celem jest stworzenie przyjaznych, stabilnych warunków do rozwoju nowoczesnych technologii w tym zakresie. Przedstawiamy rozwiązania przewidziane w tym unijnym rozporządzeniu.
Zakres pakietu DLT: jakie zmiany legislacyjne obejmuje?
Na początku warto zaznaczyć, że rozporządzenie dotyczące kryptowalut – ang. Regulation on Markets in Crypto-Assets, MiCA – stanowi wyłącznie jeden z elementów większego zamierzenia legislacyjnego. Pozostałe obszary pakietu regulacji obejmują również takie projekty, jak:
- rozporządzenia w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych w oparciu o technologię rozproszonego rejestru;
- rozporządzenia w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej;
- rozporządzenia w sprawie wyjaśniania lub zmiany niektórych powiązanych przepisów w zakresie unijnych usług finansowych.
Unia Europejska podjęła działania mające na celu kompleksowe uregulowanie sektora kryptowalut oraz ich funkcjonowania na rynku. Jako przejaw tych działań można wskazać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rynków kryptowalut i zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937. Akt prawny jest częścią pakietu na temat finansów cyfrowych, z ang. Digital Finance Package, DLT, którego celem jest stworzenie przyjaznych, stabilnych warunków do rozwoju nowoczesnych technologii w tym zakresie. Przedstawiamy rozwiązania przewidziane w tym unijnym rozporządzeniu.
Regulacje, które wprowadza rozporządzenie MiCA
W treści rozporządzenia MiCA znajdziemy definicję kryptoaktywów. Według artykułu 3 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia są to cyfrowe przedstawienia wartości lub praw, które można przenosić w formie elektronicznej z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru lub podobnej technologii. Jako przykłady kryptowalut można wskazać: Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) i Ripple (XRP).
Ustawodawca wyszczególnił tutaj trzy kategorie kryptoaktywów:
- kryptoaktywa zapewniające dostęp do towaru lub usługi dostępnych w technologii rozproszonego rejestru i akceptowanych wyłącznie przez emitenta tokenów, tzw. tokeny użytkowe (ang. Other crypto assets);
- tokeny powiązane z określonymi aktywami (ang. Asset-reference tokens), np. z walutą, środkiem płatniczym, innymi kryptoaktywami lub połączeniem takich aktywów;
- kryptoaktywa służące jako środek płatniczy, powiązane wyłącznie z jedną walutą, tzw. tokeny będące e-pieniądzem (ang. E-money tokens).
Tokeny powiązane z aktywami mają pozwalać na zabezpieczenie kapitału na przyszłość. W ramach powiązania z aktywami o konkretnej wartości utrzymują one stabilną wartość. Za to tokeny stanowiące e-pieniądze mają być surogatem klasycznego pieniądza. Pozostałe kryptoaktywa, czyli other crypto assets, mogą być stosowane np. do zagwarantowania dostępu do określonych funkcji platformy internetowej.
Zakres przedmiotowy rozporządzenia
Rozporządzenie MiCA stosuje się do podmiotów uczestniczących w emisji kryptowalut bądź świadczących usługi w tym przedmiocie na terenie Unii Europejskiej. Jednak nie obejmuje ono m.in.:
- instrumentów finansowych i pieniędzy elektronicznych (za wyjątkiem tokenów objętych rozporządzeniem);
- depozytów i lokat strukturyzowanych;
- sekurytyzacji.
Akt prawny dotyczy każdego podmiotu funkcjonującego w sektorze kryptowalut poza wyłączeniami, o których mówi artykuł 2 ust. 3 rozporządzenia, czyli np. krajowych banków centralnych i EBC, zakładów ubezpieczeń, reasekuracji i retrocesji, likwidatorów oraz administratorów przedsiębiorstw działających w ramach postępowania upadłościowego.
Rozporządzeniem nie są też objęte podmioty świadczące usługi w zakresie kryptowalut jedynie na rzecz swoich jednostek zależnych, jednostek dominujących, oraz innych jednostek zależnych względem tych dominujących, np. spółki z jednej grupy kapitałowej.
Rozporządzenie dotyczy głównie emitentów kryptowalut, a także podmioty świadczące inne usługi w tym zakresie, tzn.:
- przechowywania kryptoaktywów i zarządzania nimi w imieniu osób trzecich;
- prowadzenia platform obrotu kryptowalutami (np. Binance, Kraken);
- wymiany kryptowaluty na walutę fiat (tzw. pieniądz fiducjarny) będącą prawnym środkiem płatniczym albo na inne kryptoaktywa;
- wykonywania zleceń związanych z kryptoaktywami w imieniu osób trzecich;
- subemisji kryptoaktywów;
- przyjmowania i przekazywania zleceń związanych z kryptoaktywami w imieniu osób trzecich;
- doradztwa w zakresie kryptowalut.
Główne wymagania wobec kryptoaktywów
W polityce UE widać wyraźne zamierzenie, aby poddać kryptowalutę jak najbardziej precyzyjnej regulacji. Dzięki temu ma funkcjonować na rynku tak samo, jak tradycyjnie rozumiany pieniądz. Właśnie dlatego rozporządzenie zawiera liczne wymagania, spośród których najbardziej rygorystyczne przewidziano dla kryptoaktywów powiązanych z aktywami oraz tymi, które są e-pieniądzem.
Bez względu na rodzaj oferowanych tokenów, każdy dostawca usług musi spełnić następujące wymogi:
- ostrożnościowe (zabezpieczenie finansowe);
- organizacyjne (nieposzlakowana opinia i kompetencje organu zarządzającego);
- informacyjne (obowiązek przekazywania niezbędnych informacji organom regulacyjnym).
Dopuszczalny jest outsourcing usług w zakresie kryptowalut, jednak podmiot trzeci musi spełnić surowe wymagania w kwestii jakości i integralności świadczonych usług.
Kryptoaktywna inne niż będące e-pieniądzem lub powiązane z aktywami
Kryptowaluty, których nie uznano za kluczowe dla systemów gospodarki, można dopuścić do obrotu na platformie obrotu kryptowalutami przez emitentów, którzy:
- są podmiotami prawnymi;
- przygotowali dokument informacyjny zawierające najważniejszą specyfikację swojej usługi oraz prawa i obowiązki uczestników;
- przygotowany przez nich dokument informacyjny został sporządzony i opublikowany zgodnie z zasadami rozporządzenia.
Szczególne wymogi nie obowiązują pod warunkiem, że:
- kryptoaktywa są oferowane nieodpłatnie;
- kryptoaktywa są tworzone automatycznie w wyniku wydobywania;
- kryptoaktywa są unikalne i nie mogą być zastąpione przez inne;
- oferta jest skierowana do mniej niż 150 podmiotów w obrębie danego państwa;
- wartość emisji kryptowaluty ciągu 12 miesięcy nie przekracza 1 miliona euro lub równowartości tej kwoty w innej walucie;
- oferta skierowana jest wyłącznie do inwestorów kwalifikowanych i nie ma charakteru otwartego.
Każdy materiał marketingowy traktujący o tej grupie kryptowalut należy wyraźnie oznaczyć jako taki. Powinien być również rzetelny, jasny, nie może wprowadzać w błąd, z kolei zawarte w nim informacje muszą pokrywać się z dokumentem informacyjnym.
Jeśli dojdzie do wyrządzenia szkody przez emitenta w wyniku podania nieprawdziwych, niejasnych lub wprowadzających w błąd informacji, uprawnia do dochodzenia odszkodowania, a odpowiedzialności tej nie można w żaden sposób wyłączyć. W rezultacie swoich praw można dochodzić również na drodze sądowej.
Tokeny powiązane z aktywami
Jeśli chodzi o tokeny powiązane z określonymi aktywami, to przed dokonaniem publicznej oferty lub wystawieniem ich na platformie do obrotu kryptowalutami, należy uzyskać zezwolenie od właściwego organu macierzystego państwa członkowskiego. Do wystąpienia po takie zezwolenie są uprawnione wyłącznie podmioty prawne z siedzibą w UE. Zezwolenie pozostaje ważne na terenie całej Wspólnoty.
Zezwolenie nie będzie konieczne pod warunkiem, że:
- w okresie 12 miesięcy średnia wartość tokenów powiązanych z aktywami w obrocie nie przekracza kwoty 5 milionów euro lub jej równowartości w innej walucie;
- oferta publiczna jest skierowana wyłącznie do inwestorów kwalifikowanych i tylko oni mogą posiadać dane tokeny.
Zezwolenie nie będzie potrzebne jeśli upoważnionymi emitentem jest instytucja kredytowa w rozumieniu art. 8 dyrektywy 2013/36/UE. Jednak wciąż musi przedłożyć ona dokument informacyjny, którego standardy zostaną jeszcze doprecyzowane przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego oraz Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA).
Wniosek o zezwolenie, o którym mówi artykuł 16 rozporządzenia, to bardzo sformalizowany dokument, do którego trzeba dołączyć również dowody popierające wszystkie powołane informacje. W celu uniknięcia formalnych komplikacji warto skonsultować treść i kompletność takiego pisma z kancelarią prawną z szerokim doświadczeniem w zakresie prawa nowych technologii.
Tak jak w przypadku pierwszej kategorii tokenów, tak i tutaj należy przygotować oraz opublikować dokument informacyjny zawierający informacje między innymi o:
- obowiązkach i odpowiedzialności emitenta,
- rezerwie aktywów,
- rozwiązaniach służących przechowywaniu aktywów oraz polityce ich inwestowania,
- wykonalności praw osób uprawnionych do tokenów,
- procedury rozpatrywania skarg.
Każdy materiał marketingowy musi spełniać przesłanki rzetelności, jasności i nie może wprowadzać w błąd. Ponadto minimum raz w miesiącu na stronie internetowej emitenta muszą zostać opublikowane informacje na temat liczby tokenów będących w obiegu oraz wartości i struktury aktywów rezerwowych.
Trzeba liczyć się z tym, że raz udzielone pozwolenie może zostać cofnięte. Dzieje się tak wtedy, kiedy emitent:
- nie skorzystał z niego w ciągu 6 miesięcy od jego udzielenia lub w ciągu kolejnych 6 miesięcy;
- uzyskał zezwolenie w sposób sprzeczny z prawem;
- nie spełnia już uprawnień do posiadania zezwolenia;
- poważnie naruszył przepisy rozporządzenia;
- został objęty krajowym planem likwidacji;
- zrzekł się zezwolenia lub podjął decyzję o zaprzestaniu prowadzenia działalności.
Emitenci tokenów powiązanych z aktywami są też zobowiązani do utrzymywania rezerw finansowych na wskazanym poziomie: 350 tysięcy euro lub 2% średniej kwoty aktywów rezerwowych (zależnie od tego, która kwota jest wyższa). Poza tym muszą zaprojektować i wdrożyć odpowiedni plan działania, który umożliwi zachowanie ciągłości funkcjonowania oraz przywrócenie wszystkich krytycznych operacji.
Tokeny stanowiące pieniądz elektroniczny
Emitent pieniądza elektronicznego może oferować swoje tokeny wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia do działania jako instytucja pieniądza elektronicznego lub instytucja kredytowa. Kolejny wymóg to publikacja dokumentu informacyjnego. W tym przypadku również konieczność posiadania zezwolenia nie będzie obowiązywać, jeśli tokeny są nabywane przez inwestorów kwalifikowanych.
Ponadto rozporządzenie wyłącza możliwość naliczania odsetek od posiadanego e-pieniądza. Z kolei dokument informacyjny i zgody marketingowe muszą być uregulowane tak samo, jak w innych rodzajach tokenów. Podobnie jak przy tokenach powiązanych z aktywami, także tutaj konieczne będzie wdrożenie planu działania, który zapewni ciągłość i przywrócenie krytycznych operacji.
Znaczące tokeny powiązane aktywami lub będące e-pieniądzem
W rozporządzeniu znajdziemy też wprowadzenie pojęcia tokenów znaczących powiązanych z aktywami względem lub będących e-pieniądzem, których obowiązuje surowsze wymogi, m.in. wyższa rezerwa, polityka zarządzania płynnością. Obejmuje to kryptowaluty, które np.:
- mogą być nabyte przez dużą liczbę odbiorców (minimum 2 miliony podmiotów;
- wartość ich emisji wynosi minimum 1 miliard euro;
- dzienny próg transakcji wynosi minimum 500 tysięcy dziennie lub 100 milionów euro dziennie.
Oprócz tego każdy emitent może złożyć wniosek o uznanie jego tokenów za znaczące.
Rejestr dostawców ESMA i pozostałe regulacje MiCA
Rozporządzenie zobowiązuje ESMA do prowadzenia regularnie aktualizowanego rejestru dostawców usług z zakresu kryptowalut. Rejestr ten ma być udostępniony na stronie internetowej urzędu i obejmować między innymi:
- dane identyfikacyjne i kontaktowe osoby prawnej;
- dane organu, który wydał zezwolenie;
- wykaz usług w zakresie kryptowalut, dla których wydano zezwolenie;
- państwa członkowskie, na których terytorium ma być prowadzona działalność podmiotu.
Informacje o cofnięciu zezwolenia będą umieszczane w rejestrze na okres pięciu lat.
Poza tym w rozporządzeniu możemy znaleźć też inne regulacje, m.in. wskazówki w kwestii tego:
- jakie wymagania musi spełnić podmiot, który chce uruchomić własną platformę do obrotu kryptowalutami;
- jak przeprowadzać doradztwo w zakresie kryptoaktywów;
- jak dokonywać transakcji w imieniu osób trzecich;
- jakie sankcje mogą zostać nałożone na podmioty świadczące usługi w zakresie kryptowalut oraz wytyczne w zakresie wymiaru kary.
Wnioski: jaki kierunek wyznaczają regulacje MiCA?
Oczywiście wciąż czekamy na ostateczną treść rozporządzenia, ale już dziś można zauważyć wyraźne zainteresowanie Unii rynkiem kryptowalut. Nic dziwnego – istnieje prawdopodobieństwo, że za kilka lat takie transakcje staną się równie powszechne, co tradycyjna bankowość i finanse. Wszystko to będzie mieć znaczący wpływ na działanie rynku usług finansowych. Warto więc być na bieżąco z pojawiającymi się zmianami legislacyjnymi w tym zakresie.
Autor / Marcin Staniszewski
Radca prawny w Kancelarii Prawnej RPMS Staniszewski & Wspólnicy. Od 15 lat zajmuje się bieżącą obsługą przedsiębiorców. Absolwent Uniwersytetu im Adama Mickiewicza (kierunek prawo) oraz Uniwersytetu Ekonomicznego (zarządzanie). Z uwagi na zdobyte doświadczenie specjalizuje się w zagadnieniach dotyczących funkcjonowania spółek z branży IT, nowoczesnych technologii oraz telekomunikacyjnych. Obsługuje klientów korporacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem problematyki wymiany baz danych, prawa telekomunikacyjnego, własności intelektualnej czy prawa konsumenckiego. Jeden z założycieli kancelarii oraz zwolennik i entuzjasta świadczenia usług w ramach rozwiązań Legal Tech.